Giá xe cũ sẽ giảm “không phanh” trước quy định mới về khí thải?

Hiểu đúng về dự thảo quy định về tiêu chuẩn và kiểm định khí thải mới cho ô tô, xe máy

Hai dự thảo quy định về tiêu chuẩn và kiểm định khí thải – một cho xe ô tô lưu hành, một cho xe máy hiện đang được Bộ Nông nghiệp và Môi trường đưa ra lấy ý kiến trước khi trình Chính phủ chính thức ban hành ngay trong năm nay.

Theo đó, dự thảo đưa ra quy chuẩn khí thải với xe ô tô lưu hành sẽ gồm 5 mức (các mức từ 1 – 5) quy định tại Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) về khí thải ô tô lưu hành ở Việt Nam.

Điều được quan tâm nhất tại dự thảo là lộ trình áp dụng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải ô tô đang lưu hành. Cụ thể, ô tô có năm sản xuất trước năm 1999 áp dụng mức 1. Còn với ô tô có năm sản xuất từ 1999 áp dụng mức 2.

Ô tô lắp động cơ cháy cưỡng bức (động cơ xăng) và ô tô lắp động cơ cháy do nén (động cơ diesel) có năm sản xuất từ 2017 áp dụng mức 3 từ 1/1/2026.

Với xe có năm sản xuất từ 2022 áp dụng mức 4 từ ngày 1/1/2026 và mức 5 từ 1/1/2028.

Đáng chú ý, ô tô có đăng ký biển số tại Hà Nội và TP.HCM, thời gian áp dụng mức cao hơn sẽ sớm hơn. Đối với ô tô sản xuất từ năm 2017 áp dụng mức 4 tại Hà Nội và TP.HCM kể từ ngày 1/1/2026, các tỉnh khác được đề xuất chỉ yêu cầu mức 3 trong cùng thời điểm. Có thể điều này đã khiến một số người hiểu nhầm rằng: Hà Nội và TP.HCM cấm ô tô sản xuất trước năm 2017 lưu hành trên địa bàn.

Như vậy, Hà Nội và TP.HCM chỉ áp dụng tiêu chuẩn khí thải nghiêm ngặt và chặt chẽ hơn các tỉnh, thành phố khác. Dự thảo không đề cập tới việc cấm xe lưu hành theo năm sản xuất, mà chỉ quy định tiêu chuẩn khí thải phải đáp ứng tùy vào năm sản xuất và phân vùng. Từ năm 2026 các xe có đăng ký và lưu hành ở hai thành phố này phải đáp ứng tiêu chuẩn khí thải sớm và cao hơn các địa phương khác.

Đối với ô tô có đăng ký biển số của Hà Nội và TP.HCM lắp động cơ cháy cưỡng bức và ô tô lắp động cơ cháy do nén có năm sản xuất từ 2022 áp dụng mức 5 từ ngày 1/1/2027. Sớm hơn 1 năm so với các địa phương khác.

Điều này có thể hiểu, các xe có biển số Hà Nội và TP.HCM khi đăng kiểm có thể sẽ phải đáp ứng mức khí thải ở tiêu chuẩn cao và sớm hơn so với các địa phương khác nhằm sớm giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường đang ở mức trầm trọng trong các thành phố lớn khi lượng phương phương tiện và mật độ lưu thông dày đặc như hiện nay. Ô tô đang lưu hành kể cả năm 2016, 2017 khi đáp ứng quy chuẩn kỹ thuật về khí thải theo lộ trình là có thể sử dụng bình thường.

Với xe máy, lộ trình được thiết kế theo ba giai đoạn: Từ 1/1/2027 áp dụng tại Hà Nội và TP.HCM, từ 2028 mở rộng sang Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ và Huế, và từ 2030 triển khai trên cả nước. Việc kiểm định khí thải xe máy, nếu được thực thi theo tiến độ này, sẽ tác động đến hơn 75 triệu xe đang lưu hành, trong đó một lượng không nhỏ là xe sử dụng động cơ xăng cũ kỹ, không đạt chuẩn phát thải.

Hiện tại bộ tiêu chuẩn khí thải phổ biến và có ảnh hưởng sâu rộng nhất chính là EURO, do Liên minh châu Âu khởi xướng từ năm 1992. Mỗi cấp độ EURO (từ EURO 1 đến EURO 6d hiện nay) là một lần siết chặt giới hạn phát thải của các khí độc hại như NOx (nitơ oxit), HC (hydrocarbon), CO (carbon monoxide) và PM (bụi mịn). Ví dụ, tiêu chuẩn EURO 6 giới hạn NOx chỉ còn 0,08g/km với xe diesel, một mức cực kỳ khắt khe so với các thế hệ trước.

Việt Nam hiện nay đang dựa trên bộ tiêu chuẩn này. Cụ thể, từ năm 2017, ô tô sản xuất mới phải đạt tối thiểu EURO 4, và từ năm 2022, xe chạy dầu diesel buộc đạt EURO 5.

Với xe máy, chuẩn khí thải EURO 2 được áp dụng từ 2007; EURO 3 đã được áp dụng từ năm 2017. Tuy nhiên, các xe đang lưu hành, đặc biệt là xe máy cũ, gần như chưa bị ràng buộc bởi bất kỳ yêu cầu kiểm định khí thải nào. Điều này khiến khối lượng khí thải thực tế trong môi trường đô thị vẫn ở mức rất đáng lo ngại.

Giá xe cũ sẽ giảm “không phanh” trước quy định mới về khí thải?

Trước các thông tin nêu trên, nhiều người lo lắng rằng sau khi các tiêu chuẩn về khí thải mới được áp dụng thì giá xe cũ sẽ giảm “không phanh”, nhiều người phải mua xe mới để đáp ứng tiêu chuẩn mới để lưu hành…

Tuy nhiên, theo ông Lê Hoài Nam, Phó Cục trưởng Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết: “Cần hiểu rõ là các phương tiện sản xuất trước năm 2017 vẫn có thể tham gia giao thông tại Hà Nội và TP.HCM, với điều kiện đáp ứng được mức quy chuẩn phù hợp là mức 1 hoặc mức 2 do giới hạn công nghệ động cơ của xe trong giai đoạn này. Trong thời gian tới, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ tiếp tục nghiên cứu và đề xuất lên Thủ tướng và Chính phủ các biện pháp cụ thể để kiểm soát khí thải từ phương tiện giao thông cũ, góp phần cải thiện chất lượng không khí tại Hà Nội, TP.HCM và các đô thị lớn khác”.

Có nghĩa, một chiếc xe sản xuất năm 1996 mà khi kiểm định đáp ứng tiêu chuẩn khí thải ở mức 1 thì vẫn có thể được lưu hành, kể cả di chuyển ở Hà Nội hay TP.HCM. Trừ trường hợp Hà Nội và TP.HCM có những quy định áp dụng riêng đối với những xe sản xuất vào năm này.

Về vấn đề này thì anh Đoàn Anh Dũng – đại diện C3 Auto (Khu Đô Thị Thành Phố Giao Lưu, Cổ Nhuế, Bắc Từ Liêm, Hà Nội) cho biết, với kinh nghiệm nhiều năm làm về xe cũ thì khi quy định khí thải mới này được áp dụng cũng sẽ phần nào ảnh hưởng tới thị trường xe đã qua sử dụng. Bởi hiện tại người tiêu dùng đang lo lắng rằng những chiếc xe đời sâu, xe máy dầu sẽ bị ảnh hưởng nhiều từ quy định mới do có lượng khí thải đầu ra cao. Tuy nhiên, từ góc độ showroom ô tô, anh không sợ bị ảnh hưởng quá nhiều khi đi thu mua.

“Về bản chất, lượng người mua xe đời sâu ở những thành phố lớn như Hà Nội hay TP.HCM là không quá nhiều. Đa số những chiếc xe sản xuất trên 5 năm đều sẽ được bán về các tỉnh. Ngay từ thời điểm tôi bắt đầu làm về xe cũ cách đây nhiều năm đã nhận thấy, phần lớn xe cũ đều bán về tỉnh. Tại các thành phố lớn, cứ khoảng 5 – 7 năm hoặc thậm chí bây giờ 3 – 4 năm là khách hàng đã bắt đầu đổi xe rồi và khi đổi xe họ sẽ có xu hướng mua xe mới. Khi đó, những chiếc xe đã qua sử dụng thường sẽ đẩy về bán ở các tỉnh khác. Còn cũ hơn sẽ về vùng sâu, vùng xa.

Vì thế, về cơ bản thì nền giá, khả năng thanh khoản hay thị trường, chúng tôi không quá lo lắng. Tuy nhiên, tâm lý chung của khách hàng có thể sẽ ảnh hưởng đến giá, lúc đó thì mình phải điều chỉnh làm sao cho phù hợp với thị trường” – anh Dũng chia sẻ.

Theo anh Dũng: “Hiện tại tôi không thể trả lời được chắc chắn là thị trường xe cũ sẽ cũ giá cả mua – bán sẽ ảnh hưởng, giảm bao nhiêu… vì mọi thứ chưa rõ ràng và chính thức, mọi thử vẫn là dự thảo. Nên hiện tại chúng tôi vẫn mua – bán như bình thường.

Tuy nhiên, về phương pháp hoặc lưu ý khi mua xe khi tiêu chuẩn khí thải mới được áp dụng, từ góc độ cá nhân, tôi nghĩ có quan chức năng sẽ phải ban hành rất nhiều Thông tư cũng như Nghị định và văn bản hướng dẫn. Ví dụ: những xe nào là xe thường xuyên di chuyển ra vào nội đô hay cách quản lý xe vào nội đô sẽ như thế nào? Chẳng hạn, những người không phải ở Hà Nội hay TP.HCM khi di chuyển vào các thành phố này bằng xe riêng của họ sẽ phải kiểm tra tiêu chuẩn khí thải và áp dụng tiêu chuẩn khí thải như thế nào hay chỉ kiểm tra những chiếc xe thường xuyên di chuyển trong thành phố? Tôi nghĩ rằng cái đấy còn liên quan đến câu chuyện hướng dẫn của Nhà nước và kiểm tra khí thải như thế nào cho đúng”.

Trong khi đó, anh Nguyễn Văn Công – một chủ buôn xe máy cũ tại chợ xe chùa Hà (Cầu Giấy, Hà Nội) chia sẻ, việc áp dụng các mức khí thải là điều rất tốt vì nó giúp giảm thiểu ô nhiễm, môi trường tại các đô thị lớn sẽ được cải thiện. Tuy nhiên, để áp dụng với ô tô thì sẽ dễ dàng hơn vì ô tô có niên hạn kiểm định, còn xe máy hiện nay chưa có, đặc biệt với xe cũ.

“Hiện nay, xe máy vẫn là phương tiện chủ yếu của người dân Việt Nam tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM và nhiều tỉnh thành khác vì dễ đi lại, chi phí sử dụng thấp không như ô tô… Một chiếc xe máy họ có thể sử dụng 10 – 15 năm hoặc thậm chí là hơn 20 năm. Mà các mẫu xe cũ đó thì gần như không bị ràng buộc bởi bất kỳ yêu cầu kiểm định khí thải nào” – anh Công chia sẻ.

Anh Công cũng cho biết thêm: “Ở góc độ là người kinh doanh xe máy cũ thì hiện tại chúng tôi vẫn thu mua bình thường, miễn sao xe không bị lỗi – đâm đụng, ngập nước hay trộm cắp… Còn sau này khi áp dụng tiêu chuẩn khí thải mới thì chắc sẽ phần nào ảnh hưởng chung, nếu đáp ứng tiêu chuẩn của Nhà nước đề ra thì chúng tôi vẫn thu mua bình thường, còn giá thì thuận mua vừa bán”.